Keluarga-keluarga Deoband

Kedudukan bandar Deoband di dalam daerah Saharanpur, dalam negeri Uttar Pradesh (UP) , India

Deoband terletak di tengah-tengah bandar yang berjarak 150 km dari Delhi. Ianya adalah satu bandar lama yang terhasil dari kombinasi dua perkataan iaitu “ Devi “ (Dewi Hindu) dan “ ban” (hutan) di mana ianya telah bertukar kepada “ Deviban” di suatu masa dahulu, kemudiannya apabila ianya kerap kali disebut, akhirnya ianya menjadi “ Deoband” ( kadang-kadang disebut Devband). Ianya terletak di daerah Saharanpur di mana ianya dipanggil “ Doaba” (disebut Do Aba) (kadang-kadang  ditulis sebagai Doab). Ianya berasal daripada perkataan Parsi yang bermaksud “ dua air atau dua sungai “ . Dalam perkara ini, ianya telah merujuk kepada kawasan antara Sungai Yamuna dan Sungai Ganges di dalam negeri Uttar Pradesh (UP), di utara Negara India. [1]

Kedudukan Gangoh, Deoband dan Saharanpur 

Kedudukan Sungai Yamuna dan Sungai Ganges

Ianya terletak di dalam negeri Uttar Pradesh (UP). Dalam negeri Uttar Pradesh (UP) mengandungi daerah-daerah seperti Saharanpur, Muzaffarnagar, Meerut dan Delhi. Daerah Saharanpur terletak di bahagian utara. Dalam daerah ini ( Saharanpur) terletak bandar-bandar seperti Deoband, Saharanpur, Nanauta , Gangoh dan Ambahta . Rupa bentuk kedudukan ini berbentuk segitiga dengan Saharanpur membentuk sudut utara, Deoband disudut tenggara dan Gangoh di sudut barat daya. Nanauta terletak di antara Deoband dan Gangoh, manakala Ambahta terletak antara kedudukan daerah Muzaffarngar.  Dalam daerah ini terletaknya Bandar Jhinjhana, Kairana, Thana Bhawan dan Kandhala. [2]

Dalam kawasan daerah Saharanpur ini, pada 15 Muharram 1283 H / 30 May 1866 M, satu institusi pengajian tinggi telah diasaskan di bandar Deoband di mana kemudiannya telah dinamakan sebagai Darul Uloom. Kemudian, enam bulan selepas itu, satu lagi institusi pengajian tinggi yang diberikan nama Mazahirul Uloom telah diasaskan di Saharanpur. Kedua-dua institusi pengajian ini kemudiannya membangun untuk menjadi pusat institusi pengajian terpenting di seluruh benua Hindustan. 

Menurut sejarah rasmi Darul Uloom Deoband yang telah disusun oleh Maulana Sayyib Mahbub Rizvi رحمه الله تعالى  atas arahan Maulana Qari Muhammad Tayyib رحمه الله تعالى  iaitu bekas Mohtamim (Naib Canselor / Rektor) Darul Uloom Deoband , selain Maulana Muhammad Qasim Nanotwi رحمه الله تعالى , pengasas lain kepada Darul Uloom Deoband ialah Maulana Zulfiqar Ali رحمه الله تعالى , Maulana Rafi Ud Din رحمه الله تعالى  , Maulana Fazl Ur Rahman Uthmani رحمه الله تعالى  , Haji Sayyid Muhammad Abid رحمه الله تعالى   dan Maulana Muhammad Ya’qub Nanotwi رحمه الله تعالى  . Semua mereka ini kecuali yang terakhir adalah berasal dan dilahirkan di Deoband.

1. Maulana Zulfiqar Ali 

Maulana Zulfiqar Ali رحمه الله تعالى  adalah merupakan murid kepada Maulana Mamluk Ali Nanotwi رحمه الله تعالى . Beliau dikenali sebagai seorang yang sangat hebat di dalam kususasteraan Arab. Beliau juga adalah merupakan bapa kepada Maulana Mahmud Hasan ad-Deobandi رحمه الله تعالى  yang juga dikenali sebagai “ Syeikhul Hind”.

2. Maulana Fazl Ur Rahman 

Maulana Fazl Ur Rahman رحمه الله تعالى adalah merupakan murid kepada Maulana Mamluk Ali Nanotwi رحمه الله تعالى . Beliau dikenali sebagai seorang yang mempunyai kemahiran bersyair di dalam bahasa Urdu dan bahasa Farsi. Beliau kekal sebagai ahli Majlis Syura Darul Uloom Deoband sehingga akhir hayat beliau. [36]. Anak beliau adalah termasuk dalam kalangan tiga ulama terkenal yang pernah dilahirkan oleh institusi pengajian Darul Uloom Deoband. Ulama yang dimaksudkan ialah Mufti Aziz Ur Rahman Uthmani رحمه الله تعالى yang telah menjadi Ketua Mufti Darul Uloom Deoband, Maulana Habib Ur Rahman Uthmani رحمه الله تعالى yang telah menjadi Mohtamim (Naib Canselor / Rektor) Darul Uloom Deoband dan Maulana Shabbir Ahmad Uthmani رحمه الله تعالى yang telah dilantik menjadi Sadr Mohtamin (Presiden) Darul Uloom Deoband. 

3. Maulana Shah Rafi Ud Din

Maulana Shah Rafi Ud Din رحمه الله تعالى juga daripada keluarga berketuruna Uthmani  dan pernah dua kali menjadi Mohtamim (Naib Canselor / Rektor) Darul Uloom Deoband iaitu pada 1868 – 1869 M dan 1872 – 1889 M . Beliau juga merupakan khalifah kepada Shah Abd Ghani al-Mujadiddi رحمه الله تعالى di dalam tariqat Naqsyabandi . Beliau juga merupakan khalifah kepada Mufti Muzaffar Husain Kandhalawi رحمه الله تعالى .  Mufti Aziz Ur Rahman Utmani رحمه الله تعالى yang diceritakan di atas adalah merupakan khalifah beliau.

4. Haji Sayyid Muhammad Abid

Haji Sayyid Muhammad Abid رحمه الله تعالى adalah berketuruna dari keluarga Sayyid dari Deoband. Beliau bukanlah dikenali sebagai seorang ulama tetapi beliau telah dipilih untuk menjadi khalifah kepada Haji Imdad Ullah Muhajir Makki رحمه الله تعالى. Maklumat lanjut mengenai beliau sangat terhad. Kebanyakan kisah beliau hanya disebut di dalam pengasasan Darul Uloom Deoband. [3]

Nota Kaki 
_________________

[1]. Tareekh E Darul Uloom Deoband , Maulana Syed Mahboob Rizvi , jilid 1, m/s 24
[2]. Ibid,. m/s 124
[3]. Ibid,. m/s 127